Pertusis je akutna infekcija respiratornog sistema koju uzrokuje gram-negativni pleomorfni bacil Bordetella pertussis (BP).
Pertusis je vakcinopreventabilna bolest (vakcinacija u 2, 4, 6 i 18 mjesecu života) na koju kliničar sve manje pomišlja u svom radu. Poznavajući činjenice da se kod pertusisa imunitet ne prenosi transplacentarno sa majke na dijete, kao i da je trajanje specifičnog imuniteta relativno kratko (od 8 – 20god), kod bolesnika sa kašljem dužim od 14 dana, praćenog zacenjivanjem i povraćanjem, dijagnostički se mora evaluirati i pertusis.
Ova bolest je i dalje jedan od velikih zdravstvenih problema u svijetu zbog trenda porasta oboljelih u populaciji novorođenčadi, mladje odojčadi, kao i kod odraslih kod kojih je iščezao vakcinalni imunitet.
Zbog blagog i često atipičnog toka bolesti kod adolescenata i odraslih, ne otkriva se uzrok bolesti a posljedica je širenje infekcije na okolinu. Procjenjuje se da godišnje u svijetu oboli oko 20 miliona ljudi, a oko 300.000 je sa smrtnim ishodom, najviše u rizičnim grupama novorođenčad, odojčadi i starijih osoba, gdje je smrtnost od 0,5 % – 1%.
Etiologija i patogeneza
Jedini poznati domaćin BP je čovjek, bolest se prenosi kapljičnim putem, odlikuje je visoka kontagioznost od 90%-100%. Nakon ulaska u disajni sistem novog domaćina, bakterije brzo kolonizuju respiratorni trakt, vežu se za sluzokožu, razmnožavaju i počinju produkovati toksine i druge biološki aktivne materije. Jedna od najvažnijih posljedica infekcije u disajnom sistemu je oštećenje i poremećaj funkcije respiratornog epitela sa posljedičnim stvaranjem gustog i žilavog sekreta, zbog čega nastaju opstrukcije bronhiola, ponekad praćene atelektazama i emfizemom. Faktori virulencije BP su: površinske athezijske molekule (filamentni hemaglutinin – FHA pertaktin, – PRN; fimbrije – FIM; trahealni kolonizirajući faktor; aglutinogeni) i toksini (pertusisni toksin – PT; lipooligosaharid – LOS; dermonekrotični toksin – TLT).
Klinička slika protiče kroz 4 stadijuma: inkubacioni, kataralni, paroksizmalni i rekovalescentni a inkubacija traje 7-10 dana.
U kataralnom stadijumu bolesnik ima simptome blage respiratorne infekcije, neproduktivan i neupadljiv kašalj, kijavicu, konjuktivitis. Poslije otprilike 7 dana bolest prelazi u sledeći stadijum-
Stadijum zacenjivanja
Kašalj postaje jači, naročito u toku noći, javljaju se napadi kašlja uz karakteristično zacenjivanje. Ovakav kašalj može biti propraćen crvenilom lica i povraćanjem, naročito u odojčadi i male djece. Napadi suhog, grčevitog kašlja, koji je praćen nizom uzastopnih iskašljaja nakon čega slijedi snažan, zvučan udisaj, tipičan je za za pertusis. Zacenji¬vanje mogu provocirati različiti stimulansi kao što su hladan vazduh, buka, uzimanje hrane i drugo. Karakterističan je i izgled djeteta u toku napada – sjedi ili stoji, oslonjeno, crveno je u licu, sa otečenim očnim kapci¬ma. Često postoje i subkonjunktivalna krvarenja, kao i petehijalna krvarenja na licu i vratu, koja nastaju zbog naprezanja. Najteže forme bolesti viđaju se kod odojčeta i praćene su apnoičnom krizom: poslije napada zacenjivanja dijete prestaje da diše 1-2 minuta, pomodri, da bi potom dubokim inspirijumom ova kriza bila završena. U toku ovakvih napada može nastati i smrtni ishod. Van napada dijete je umorno i odbija hranu. U ovom stadijumu najčešće su komplikacije: sekundarne infekcije, pneumonija, upala srednjeg uha, mehaničke komplikacije, moždana i druga krvarenja, umbilikalne i ingvinalne herni¬je, prolaps rektuma, atelektaza pluća, emfizem i dr. i encefalopatija sa konvulzijama. Pred kraj ovog stadijuma, koji traje oko 2-4 nedjelje, kašalj postaje sve slabiji, zacenjivanje se prorjeđuje. Slijedi dugi period rekonvalescencije (KAŠALJ OD 100 DANA!!!)
Dijagnoza se postavlja na onovu karakteristične kliničke slike, epidemioloških podataka o kontaktu sa oboljelim i dodatnim laboratorijskim ispitivanjem. Kultivacija i izolacija BP iz nazofarinksa – zlatni standard u toku prve dvije nedjelje. PCR reakcija lančane polimerizacije.
Serološka metoda dijagnostike je imunoenzimska metoda – ELISA koja nadopunjuje dijagnostiku u slučajevima negativnog mikrobiološkog nalaza. Njome se mogu razlikovati antijela IgA, IgM i IgG, a posebno je prikladna za utvrđivanje antitijela IgA i IgM na PT i FHA. Diferencijalna dijagnoza
U kataralnom stadiju pertusisa diferencijalno dijagnostički u obzir dolaze parapertusis, virusne infekcije (adenovirusi, respiratorni sincicijski virus, virus parainfluence), i intersticijska upala pluća (Chlamydia trachomatis, Mycoplasma pneumoniae), astma, bronhiolitis. Paroksizme kašlja mogu izazvati i sinusitis, strano tijelo u larinksu i bronhu, laringospazam, hipertrofija traheobronhalnih limfnih čvorova, cistična fibroza.
Liječenje
Za djecu sa teškom kliničkom slikom preporučuje se hospitalizacija zbog potrebe za intenzivnim liječenjem.
Antibiotici primijenjeni u kataralnom stadiju mogu dovesti do poboljšanja. Nakon razvoja paroksizama, antibiotici obično nemaju značajnog kliničkog efekta, ali se primjena preporučuje kako bi se ograničilo širenje. Antibiotike takođe treba primijeniti kod bakterijskih komplikacija, npr. bronhopneumonije i upale srednjeg uha, kao i kod osoba koje su bili u neposrednom kontaktu sa oboljelim.
Dodajte komentar