Progerije su rijetka, nasljedna, fatalna grupa bolesti koje se karakterišu prijevremenim starenjem, što se primjećuje već u prvim godinama života. Termin progeria potiče od grčke riječi geras, što znači starost.
Tipičan predstavnik je Hačinson-Gilford progerija sindrom, koji nastaje zbog mutacije gena za protein laminin, koji čini kostur ćelijskog jedra, što uzrokuje nagomilavanje istog i gubitak sposobnosti diobe ćelija. Kod zdravih ljudi ovaj protein se u ćeliji taloži u malim količinama i uzrokuje postepeno starenje, dok se ćelija oslobađa viška. Kod oboljelih do tog oslobađanja ne dolazi.
Djeca oboljela od progerije umiru od srčanog ili moždanog udara u svojim ranim tinejdžerskim godinama. Oni već sa 8-10 godina izgledaju kao starci, a žive u prosjeku 13 godina.
Progerija je genetska bolest, ali nije obavezno nasljedna. Nučnici sugerišu da se radi o sporadičnim mutacijama. Za razliku od mnogih genetskih mutacija, progerija se ne prenosi obavezno na potomke, a mnogi nosioci i ne dožive reprodukciju. Postoje rijetki slučajevi žena sa progerijom koje imaju zdrave potomke.
Patološki nalaz na krvnim sudovima oboljelih pokazuje akumulaciju progerina u vaskularnom endotelu i glatkim mišićima, naročito u koronarnim, karotidnim i perifernim krvnim sudovima. Zanimljivo je da u sklopu aterogeneze kod ovih bolesnika pronađen je snižen nivo holeterola velike gustine. Takođe su viđene i lipofuscinozne nakupine u bubrezima, mozgu, nadbubregu, srcu i testisima.
U svijetu je registrovano oko 200-250 djece sa progerijom,od kojih su 97% bijelci i to 1,5:1 u korist ženskog pola.
Klinička slika: ova djeca po rođenju izgledaju zdravo, ali već u prvih nekoliko mjeseci života počinju da se ispoljavaju rani znaci prijevremenog starenja, zaostajanje ili zaustavljanje rasta, nedostatak kose, obrva, trepavica, nerazvijenost donje vilice, naboranost kože, gubitak potkožnog masnog tkiva. Očigledni simptomi se vide po navršenoj prvoj godini života: visina i težina su značajno smanjeni, glava je nesrazmjerno velika u odnosu na trup , zubi su nerazvijeni ili nenormalno formirani, lice je izborano, oči istaknute (buljave), kapci se nepotpuno zatvaraju, nos je kljunast, vilica upadljivo nerazvijena, usne tanke, naglašen venski crtež na koži, piskav glas, snižena oštrina sluha, fragilne (krte kosti).
Već u prvim godinama života zglobovi su ukočeni, prisutna je dislokacija kukova. Rano se javljaju znaci ateroskleroze koronarnih i karotidnih arterija, bolest bubrega, insulinska rezitencija. Ove osobe su intelektulno normalne ili iznad prosjeka, dok tijelo stari 8-10 puta brže nego što je uobičajeno. Često su veoma neshvaćeni u duštvu, a sa duge strane intelektualno iznad prosjeka vršnjaka.
Terapija je usmjerena na liječenje simptoma i smanjenje komplikacija bolesti. Kod ovih pacijentana je potreban pažljiv monitoring prevencije faktora rizika vaskularnih događaja. Potrebna je primjena visokokalorijske ishrane, sa visokoenergetskim suplementima. Neophodno je profilaktičko rano uključivanje aspirina u smislu prevencije vaskularnih događaja, pravastatina za snižavanje nivoa holesterola. Kada se pojave srčani udari, obavezna je revaskularizacija miokarda. Indikovana je primjena hormonske terapije rasta u smislu smanjenja katabolizma i dobijanja na tjelesnoj težini i visini.
Veliki broj istraživanja je sproveden u smislu otkrivanja medikamenata koji će da zaustave proizvodnju pregerina.
Primjena nekih antikancerogenih ljekova, koji inhibiraju farneziltrasferazu, može djelimično popraviti oštećene ćelije kroz inhibiciju aktivnosti enzima, da bi se napravila veza između progerin proteina na nuklearnom obodu i farnezil grupe.
Fizikalna i radna terapija utiče na opšte zdravlje, poboljšanje pokretljivosti zglobova i prevenciju artroze. Kod kasnijih komplikacija koštanih preloma ili artroza, indikovana je primjena ortopedskih pomagala, a u slučajevima gdje gutanje nije moguće plasiranje gastrostome.
Jedan od značajnih terapijskih postupaka je psihoterapija i socioterapija. Jedan sedamnaestogodišnjak sa progerijom koji svakodnevno ide na psihološki tretman je rekao:” Svaki dan me pitaju kako je to živjeti sa progeriom, a ja im odgovaram da ne razmišljam o tome jer u mom životu postoji toliko drugih stvari koje me trenutno okupiraju”
Osim po kliničkoj prepoznatljivosti, da bi potvrdili dijagnozu progerije potrebno je uraditi genetski test za LMNA.
Bolesti koji imaju elemente progerije ili tzv. segmentne progerije su:
Vernerov sindrom opisan je 1904.g. od strane njemačkog naučnika Ota Vernera. To je veoma rijetka, nasljedna segmentna progerija. Radi se o mutaciji na genu za DNK helikazu na hromozomu 8.
Osobe sa ovim sindromom imaju normalan razvoj do puberteta, zatim stare ubrzano i u 40-oj godini izgledaju nekoliko decenija starije. Simptomi su: gubitak kose, sijeda kosa, zadebljanje kože, katarakta, ptičji izgled lica, tanke ruke, debeo torzo, hipogonadizam. Česta su oboljenja vezana za starost: rak, koronarna bolest, aterokleroza, šečerna bolest.
Кokejnov sindrom je rijetko nasljedno (autozomno recesivno) oboljenje. Učestalost bolesti je 1 na 250.000 rođenih. Uzrok je mutacija na hromozomu 5 i 10, usljed izostanka reparacije DNK. Karakteriše se niskim rastom, gluvonijemošću, preranim sterenjem i kožnim promjenama (kseroderma pigmentosum). Simptomi se javljaju u ranom djetinjstvu: problem sa varenjem, patuljast rast, gubitak potkožnog masnog tkiva, ptičje lice, fotoosjetljivost i hiperpigmentacija kože, polineuropatija, gubitak inteligencije, oboljenje mrežnjače (retinitis pigmentosa).
Dodajte komentar