Dvadesti vijek je u medicini obilježen jednim od najznačajnijih otkrića u službi čovječanstva – otkrićem i razvojem antibiotika. Svaka velika produkcija dovodi do neželjenih posljedica, pa smo stoga danas u prilici da izučavamo posljedice te ekspanzije i sagledamo neželjene efekte intezivne proizvodnje i potrošnje antibiotika.
Prvi naučni pristup koji je ukazao na potencijal mikroorganizama kao terapijskog agensa učinili su Pasteur i Joubert još 1877. godine. Prvu ideju o antibakterijskom djelovanju produkata gljivica dao je Ernest Duchense. Istu ovu pojavu uočio je i naučno obradio Alexandar Fleming 1928. godine, a produkt nazvao penicilin. On je zapazio da slučajno zagađenje Petrijeve šolje sa plijesni Penicillium notatum sprečava rast stafilokoka. Iako su dalja istraživanja potrvrdila da je penilicin djelotvorno i bezopasno sredstvo, tek 1942. godine prvi put je primjenjen u humanoj terapiji. Godine 1959. Izolovana je 6-aminopenicilinska kisjelina, koja je postala polazna supstanca za sintezu brojnih penicilinskih polusintetičkih antibiotika.
Penilcin je pokazao svoja neželjena dejstva nepunu godinu dana poslije uvođenja u terapiju, čime su ujedno i nastale prve smetnje u primjeni ovog lijeka. Penilcin može da izazove sve forme alergijskih reakcija, koje se dijele na četiri tipa. Polimorfnost kliničkog ispoljavanja alergije na peniclin otežava dijagnozu i zahtjeva dobro poznavanje mehanizama nastanka ove alergije, kao i poznavanje kliničke slike.
Zbog mnogobrojnih dobrih osobina, penicilinski antibiotici su bili i ostali najbolji antibiotici koje imamo na raspolaganju. Široka i često nekritična primjena ovih ljekova dovela je do toga da preosjetljivost na penicilin zauzima prvo mjesto među medikamentnim alergijama. Alergijske reakcije su istovremeno i razlog rezervisanosti ljekara prema njegovoj primjeni. Strah od reakcija preosjetljivosti nesrazmeran je njihoj stvarnoj učestalosti i više je iracionalan nego zasnovan na realnoj opasnosti od ovih, u većini slučajeva bezopasnih pojava.
Epidemiološke studije o incidenciji i prevalenciji alergijskih reakcija na ljekove pokazuju velike razlike, najvjerovatnije zbog nejedinstvenih kriterijuma, protokola i metodološkog pristupa.
Peniclini zajedno sa cefalosporinima, monobaktamima i karbapenemima, spadaju u grupu beta-laktamskih antibiotika. Sve ove supstance sadrže beta-laktamski presten koji je bitan za antibakterijsku aktivnost. Danas se penicilin dobija uglavnom iz plijesni Penicillium chrysogenu. Zajedničko jezgro svih peniclina je 6-amino- penicilanksa kisjelina, koja nastaje spajanjem beta-laktamskog i tijazolidinskog prstena. Pojedini peniclini se razlikuju po vrsti supstituenta u amino grupi 6-aminopenicilanske kiseline. Peniclini Gi V, koji jedino nastaju fermentacijom, nazivaju se prirodnim peniclinima, a drugi, kao što su ampicilini, amoksicilini, koji nastaju dodavanjem bočnog lanca 6-aminopenicilanskoj kisjelini, nazivaju se polusintetičkim penicilinima.
Penicilini i cefalosporini svojim mehanizmom dejstva se približavaju idealnom antibiotiku, što znači da imaju dosta izraženu selektivnu toksičnost tj. osobinu da djeluju na ćelije mikroorganizma a da pri tome ne oštećuju sam organizam.
Peniclinski antibiotici su baktericidni i djeluju na bakterijsku ćeliju ometanjem sinteze peptidoglikana, stukturnog polimera bakterijske ćelijske membrane. Mala toksičnost ovih antibiotika se objašnjava nepostojanjem peptidoglikanskog tipa ćelijskog zida u organizmu čovjeka.
Od količine peniclina koja se daje u terapijske svrhe, oko 5% kovalentno se vezuje sa pojedinim aminokisjelinama u serumu. U fiziološkim uslovima dolazi do otvaranja beta-laktamskog prstena, pri čemu nastaje amidna veza između karboski grupe peniclinskog molekula i amino grupe proteina. Na ovaj način nastaje peniciloil-konjugat, koji se naziva i major alergijskom determinantom penicilina. Od ukupno vezanog penicilina za proteine u organizmu 80-95% biva metabolisano na ovaj način. Važno je da je ova reakcija ista za sve peniciline (prirodne i polusintetičke). Stoga je peniciloil grupa major determinanta svih penicilina bez obzira na strukturu bočnog lanca. Ovde je važno napomenuti da se penicilin metaboliše i na druge načine. Ovi metaboliti se stvaraju u malim količinama, te se stoga i nazivaju minor alergijskim determinantama. Iako se stvaraju u malim količinima, često su odgovorni za razvoj vrlo ozbiljnih alergijskih reakcija u organizmu.
Penicilini mogu da izazovu sve forme alergijskih reakcija koje su po Coombsu i Gellu podijeljene u tipove I-IV, a tip IV se dijeli na 4 podskupine IVa- IVd. Najčešće su alergijske reakcije na ljekove tipa I (reakcije ranog tipa ili IgE posredovane) i tipa IV (kasne reakcije najčešće posredovane T limfocitima), dok se reakcije tipa II i III znatno rjeđe sreću u praksi. Evropska akademija za alergologiju i kliničku imunologiju i Svjetska alergološka organizacija revidirale su klasifikaciju alergijskih reakcija. Klasifikacija obuhvata alergijske i nealergijske reakcije preosjetljivosti na ljekove. Alergijske reakcije su razvrstane na one koje su posredovane IgE antitijelima i one koje nijesu posredovane IgE antitijelima.
Klasifikacija alergijskih reakcija od primjene lijeka do ispoljavanja simptoma reakcije, proizilazi iz imunoloških mehanizama. Iako je davno postavljena, ona je i danas prihvaćena od većine alergologa zbog svog praktičnog značaja. Naime, na osnovu nje možemo procijeniti ozbiljnost reakcije i planirati terapiju. Klasifikacija alergijskih reakcija ima podjelu na rane anafilaktoidne, urtikarijalne ubrzane i kasne reakcije. Posebnu grupu čine dubiozne, nesigurne reakcije u koje spadaju:
- urtikarija u anamnezi bez povezanosti sa lijekom,
- osipi u toku infektivnih bolesti-najčešće viroza,
- osip kao simptom bolesti,
- preosjetljivost na druge ljekove uzete istovremeno
- kolapsi
- histroidne reakcije
Dodajte komentar