Posljednjih godina razne forme agresije u Crnoj Gori poprimaju alarmantne dimenzije. From je govorio da postoje dvije osnovne forme ekspresije agresije – jedna je maligna forma, urođena, korisna i konstruktivna, jer omogućava čovjekovo funkcionisanje i življenje. Ona podrazumijeva bezbroj djelatnosti, kakvo je čak i stvaralaštvo, i razne druge oblike duhovnog tvoraštva, koje idu sa invencijom i talentom. Druga forma agresije naziva se naučena ili stečena agresija, koja se tokom života nauči u porodici, školi i drugim socijalnim institucijama. Ta forma agresije je najopasnija pošto je direktno usmjerena protiv drugih ljudi, objekata i slično, a dovodi do pogibija, rušilaštva… Svi ratovi, a njih je do sada bilo bezbroj, izraz su, odnosno posljedica maligne (naučene) agresije.
Dvije najbolnije i najtragičnije forme ekspresije agresije u Crnoj Gori posljednjih godina, odnosno decenija su u porastu. Radi se o samoubistvima (suicid) i ubistvima (homicid). Tako se, primjera radi, u posljednjoj deceniji kod nas dogodilo prosječno 120-130 samoubistava godišnje. Preračunato u takozvani indeks samoubistava, to iznosi preko 20 osoba na stotinu hiljada što, prema evropskim standardima, pripada visokoj stopi samoubistava i veoma velikom riziku tog vida sociomedicinske patologije. Ta forma agresije može imati u pozadini brojne okolnosti od kojih najmanje polovina predstavlja znakove psihopatološkog i tjelesnog poremećaja. Motivi ostale polovine samoubistava su nepsihotičkog karaktera, ali često puta granični, ili se radi o nekim situacionim i stresnim okolnostima, odnosno neprijatnom životnom iskustvu.
Socijalne turbulencije i emocionalne traume koje ih prate, naročito tranzicioni proces, nose veoma veliki naboj i suicidalnu žaržu na našim prostorima, a i šire. Ratna dešavanja i njihove sekvele, neminovni su provokatori i vidni faktori suicidnog rizika. Nije uzalud Somogi rekao: „Samoubistvo je seizmo-graf, koji nas upozorava na teluričke potrese u temeljima društva”.
Kulminacija agresije, njena brutalnost i tragika, ispoljavaju se kod ubistava. Ubistva su u Crnoj Gori posljednjih godina u porastu. Statistika govori da se od 12 do 15 ubistava dogodi svake godine kod nas. Ginu, mahom, mladi ljudi koji su život tek započeli. Prošlogodišnje dvostruko ubistvo u Baru i skorašnja u Podgorici više su nego alarmantna opomena i apel da je nešto „trulo u državi Danskoj”.
Više je razloga, odnosno uzroka za porast ubistava kod nas, to jest za ispoljavanje takve forme agresije. U osnovi, dva su standardna razloga – čovjek (njegova ličnost – svojstva i crte) i oružje (njegova enormna i laka dostupnost u Crnoj Gori). Uz to, zna se da još dobrim dijelom naš mentalitet ima neka epska obilježja. Podrazumijeva se da su ona tražila hrabrost od muškaraca, koja se naravno oružjem, a i srcem dokazivala. Ranije se vjerovalo da je muškarac ovdje oduvijek živio od oružja i za oružje. Vjekovni ratni ambijent i nepovoljne istorijske okolnosti stvorile su mitsku predstavu i kult o oružju, njegovoj vrijednosti i upotrebi (zloupotrebi) kod Crnogoraca.
Dostupnost vatrenog oružja i njegova zloupotreba naročito je porasla u Crnoj Gori nakon ratnih dešavanja na prostorima bivše Jugoslavije. Takođe, stresne okolnosti, traumatska i negativna iskustva, stvorili su nesigurnost pojedinca, pa i dio opšte populacije, dovodeći do brojnih psihopatoloških i sociopatoloških fenomena i poremećaja koji su pogodovali lakšem posezanju za oružjem i „stavljanjem prsta na oroz”. Tranzicioni proces urušio je prethodni vrednosni sistem, a novi nije formiran, što se može shvatiti kao forma opšte frustracije i konflikata, koje posebno „situira” ekonomska kriza, koja može da generiše i psihičke krize i aktivira razne konflikte i komplekse koji su postojali još od ranije i nijesu na adekvatan način razriješeni. Uz to, eksterni konflikti generisani nezaposlenošću mladih i nenuđene izvjesnosti rješavanja nagomilanih socijalnih problema i konflikata, podloga su za stvaranje kolektivnih neuroza sa visokim nabojem povišene emotivnosti i psihičke napetosti, agresiviteta i potrebe za njegovim pražnjenjem.
Živimo u vremenu kada se malo vrednuju tradicionalne (dokazane) i etičke vrijednosti, rad (kod Japanaca postoji kult rada), solidarnost i empatija. Čile autoriteti pojedinca i porodice, čak se i autoritet države mnogo ne poštuje. Čini se da je nastao svojevrsni interegnum, međuprostor za razne forme socijalne i mentalne patologije. Aktuelni društveni kontekst kao da je utrnuo za naznačene forme društvene stvarnosti i njene ozbiljne konsekvence po našu zajednicu. Zapravo, naše društvo slabo i kasno reaguje na ovakve vidove sociomedicinske patologije, što je nenadoknadiva greška kada se zna da smo mi mala populacija kod koje i jedan život (čovjek) zlata vrijedi.
Činjenica je, takođe, da se u Crnoj Gori nedovoljno poklanja pažnja mentalnom zdravlju, pogotovo njegovoj profilaksi, rehabilitaciji i resocijalizaciji oboljelih. Moderne zemlje, njihovo društveno ustrojstvo, svoju etičnost i demokratičnost mjere aktivnostima unapređenja i zaštite mentalnog zdravlja svoje populacije.
Piše: prof, dr Mirko Peković, neuropsihijatar
Dodajte komentar