Stres je sve aktuelniji i glasniji problem današnjice, pa treba reći da on u suštini predstavlja reakciju organizma na neposrednu ili odloženu opasnost i prijetnju.
Neizbježni stresovi u životu počinju samim aktom rođenja. Jedan od uzroka nastanka porođaja jeste stresni hormon fetalni kortizol. Naime, kada materica postane tijesna plodu, plod luči kortizol koji ide u placentu i dovodi do porođaja. Dolazak fetusa na novi svijet takođe je stres, jer iz tople i bezbjedne sredine koja vlada u materici fetus dolazi u spoljnju sredinu gdje je temperatura znatno niža, a takođe je izložen raznim akustičkim, mehaničkim i foto dražima.
Veliki i neizbježan stres predstavlja polazak djeteta u kolektiv (vrtić, školu), čitavo školovanje sa učenjem, odgovaranje gradiva pred učiteljem, nastavnikom, polaganje ispita, čitav pubertet, odsluženje vojnog roka, sklapanje braka, zaposlenje, stresovi na radnom mjestu, odlazak u penziju… Često se ovim, nazovimo ih neizbježnim, stresovima, koji se javljaju i koji su takoreći obavezni kod prolaska kroz određene faze života, pridružuju i drugi stresovi, kao što su: alkoholizam, razvod braka, zatvor, smrt drage i bliske osobe, teže akutne i hronične bolesti, velike operacije, novčani problemi, rat, osjećaj nesigurnosti i neizvjesnosti.
Manje stresne situacije organizam savlađuje bez štete i reakcije organizma, a kod manjeg broja osoba dolazi do reakcije, što opet zavisi od strukture ličnosti, a ova opet od nasljeđa i vaspitanja. To znači da je veoma bitno kako se dijete vaspitava. Ne treba mu dozvoliti sve i ispunjavati svaku želju, jer će čim izađe iz kruga porodice naići na prepreke i neizbježne stresne situacije za koje nije pripremljeno. Baš se kod takvih osoba javlja sklonost psihosomatskog reagovanja na stres.
Naš organizam je pripremljen samo za kratkotrajne stresove, što znači da ih može podnijeti bez obzira na to da li su mali ili veliki, ali samo ako su kratkotrajni.
Faze stresa
Stres je kompleksan proces i prolazi kroz nekoliko faza:
Prva faza je alarm, odnosno uočavanje opasnosti, što se percipira čulima (vida, sluha, bola… ) Druga faza – faza otpora, kada organizam mobiliše svu svoju snagu, da bi bio maksimalno spreman za borbu ili bježanje (povećava se energija), što zavisi od trenutka situacije.
Faza otpora se klinički manifestuje u sljedećem: smanjuje se cirkulacija krvi kroz kožu (bljedilo lica i kože), jer se krv premješta u vitalne organe (srce, mozak, bubrege, jetru, pluća i mišiće). Srce radi ubrzano (tahikardija), raste krvni pritisak, raste šećer u krvi, maksimalno se šire zjenice, da bi se neprijatelj bolje vidio i uočio, raste broj leukocita u krvi, povećava se sposobnost koagulacije krvi (npr. kod djeteta pri vađenju krvi: krvarenje brzo stane ili se krv teško može izvaditi baš zbog povećane koagulabilnosti krvi i spazma krvnih sudova uslovljenih stresom – strahom). Ovo je veoma važan zaštitni mehanizam kod povređivanja, da osoba ne iskrvari.
Tokom stresa zaustavlja se nepotrebno rasipanje i gubljenje energije za aktivnosti koje u tom momentu nijesu bitne (varenje, seksualna aktivnost i dr.).
(U sljedećem broju: drugi dio teksta o prevenciji stresa i bolesti adaptacije kod djece)
Piše: prim. dr Miroslav Femić, spec. pedijatar
Dodajte komentar