Sindrom insulinske rezistencije, takođe poznat i kao sindrom X, predstavlja specifični fenotip pojasne gojaznosti, udružen sa skupom metaboličkih riziko faktora za koronarnu bolest srca. Metabolički sindrom zauzima jednu od ključnih pozicija u savremenim medicinskim istraživanjima zbog signifikantnog porasta stope morbiditeta od kardiovaskularnih oboljenja i dijabetes melitusa. Prema kriterijumima Svjetske zdravstvene organizacije (WHO), National Cholesterol Education Program (NCEP) i Adult Treatment Panel III (ATPIII) iz 2005. godine, smatra se da metabolički sindrom imaju odrasle osobe sa najmanje tri od pet kriterijuma: obim struk/kuk > 102 cm kod muškaraca i > 88 cm kod žena, serumske trigliceride ≥ 150 mg/dl, HDL holesterol <40 mg/dl kod muškaraca i < 50 mg/dl kod žena, krvni pritisak ≥ 130/85 mmHg i glikoza u serumu ≥ 110 mg/dl. Internacionalna dijabetesna federacija (IDF) je 2007. godine definisala kriterijume rizika za pojavu metaboličkog sindroma u djece, s namjerom da se ranim otkrivanjem djece s rizikom za nastanak MS, procijeni rizik za nastanak dijabetes melitusa tipa 2 (DM2 ) i kardiovaskularne bolesti (KVB) (Tabela 1).
Tabela 1. Kriterijumi rizika za pojavu metaboličkog sindroma u djece
Insulinska rezistencija i pojasna visceralna gojaznost su glavni činioci metaboličkog sindroma. Oba ova stanja su povezana sa intolerancijom glikoze, T2DM, dislipidemijom, arterijskom hipertenzijom, poremećajima koagulacije i fibrinolize i disfunkcijom endotela. Insulinska rezistencija je stanje u kome insulin i pored normalne sekrecije ne može da ispoljava svoje metaboličke učinke zbog urodjenih ili stečenih faktora koji remete djelatnost insulina od trenutka vezivanja za insulinski receptor na ciljnim-target ćelijama. Heterogenost patoloških stanja povezanih sa insulinskom rezistencijom proizilazi iz brojnih učinaka insulina, kojima on reguliše osnovne energetske procese u organizmu. Masno tkivo u abdominalnoj šupljini (visceralno) koje je za razliku od subkutanog metabolički aktivan organ, korelira sa insulinskom rezistencijom. O tome šta je uzročno-posljedično primarno, a šta sekundarno, u patogenezi metaboličkog sindroma, postoje različiti stavovi.
Insulinska recistencija obuhvata hiperinsulinemiju, poremećen insulinom posredovani raspored glikoze, toleranciju glikoze, kao i dijabetes melitus tip 2. U procjeni bazalnih vrijednosti insulinemije, našte, su sljedeći kriterijumi:
– normalne vrijednosti < 15μU/ml
– granične vrijednosti 15-20 μU/ml
– visoke vrijednosti > 20 μU/ml
Od metoda za procjenu insulinske rezistencije najčešće se upotrebljava HOMA IR indeks (Homeostasis model insulin resistance assessment index). Primjenom ovog testa dobijaju se vrijednosti insulinske senzitivnosti i funkcionalnog kapaciteta beta ćelija pankreasa (procentualno izraženo u odnosu na normalnu vrijednost). Koristi se vrijednost glikoze našte u odnosu na vrijednost insulina ili C-peptida:
Fasting insulin (μU/ml) x 2/ml
————————————–
Fasting glikemija (mmol/l)- 3.5
U osoba sa normalnom tolerancijom glikoze ove mjere značajno koreliraju sa mnogo preciznijom mjerom funkcije beta celija, kao što je prva faza insulinske sekrecije ili hiperglikemijski klamp. U osoba sa poremećenom tolerancijom glikoze one ne mogu biti precizne zato što one mogu da budu mnogo više zavisne od nivoa fasting glikemije nego od nivoa insulinske sekrecije i zato što odnos izmedju fasting glikemije i insulina nije linearan i ne mijenja se paralelno sa pogoršanjem tolerancije glikoze.
Dislipidemija, okarakterisana kao hipertrigliceridemija i nizak nivo HDL holesterola (trigliceridi ≥ 1,7 mmol/l; HDL holesterol < 1,03 mmol/l). Uz to postoji i povišen nivo LDL holesterola. Ova udruženost sa dislipidemijom je posebno izražena kod pojasne gojaznosti.
Hipertenzija. Usvojeni kriterijumi su za sistolni pritisak ≥ 130 mm Hg, ili dijastolni ≥ 85 mmHg. Postoji linearna povezanost izmedju hipertenzije i BMI. Rizik od hipertenzije takođe raste sa dobijanjem u težini. U poznatoj Framingham studiji, kod pacijenata je registrovan porast krvnog pritiska od 6,5 mmHg za svakih 10% porasta tjelesne težine.
Svaki od faktora, koji skupa čine metabolički sindrom, pojedinačno korelira sa kardiovaskularnom bolešću, ali svi zajedno predstavljaju daleko veći faktor rizika nego kada djeluju pojedinačno. Metabolički sindrom ne napada samo gojazne, on je čak dijagnostikovan i kod osoba koje imaju normalnu tjelesnu težinu.
Abdominalna gojaznost ( ≥ 90%) je jasno udružena sa insulinskom rezistencijom. Nije sasvim jasno da li visceralni (omentalni i mezenterični) ili subkutani depoi abdominalne masti više koreliraju sa insulinskom rezistencijom. Još više, nije sasvim poznato da li visceralna mast i abdominalna mast aktuelno učestvuju u patogenezi metaboličkog sindroma, ili jedino služe kao marker povišenog rizika za metaboličke komplikacije gojaznosti.
Postoji više podatataka da ektopična distribucija triglicerida u neadipoznom tkivu može biti uključena u komplikacije gojaznosti. U transverzalnim studijama, insulinska rezistencija je visoko korelirala sa intramiocelularnom koncentracijom triglicerida.
Dodajte komentar