Psihodermatologija je relativno nova disciplina u psihosomatskoj medicini koja se bavi interreakcijom uma i kože. Ove dvije discipline su povezane prirodno već na embrionalnom nivou preko ektoderma. Zaista, postoji vrlo kompleksno međudjelovanje između kože, neuroendokrinog i imunološkog sistema. Koža reaguje i na spoljašnje i na unutrašnje stimuluse; koža osjeća i integriše znakove spoljašnje životne sredine i prenosi unutrašnja stanja organizma u spoljašnji svijet koji ga okružuje.
Tačna učestalost kožnih oboljenja, gdje psihološki faktori utiču na kožu i pojavu bolesti kože se ne zna, ali se ocjenjuje da 25% do 33 % bolesti kože nastaju pod uticajem različlitih stadijuma psiholoških poremećaja. Naučnici su dokazali, sa druge strane, da stimulusi koje koža prima mogu uticati na imunološki, endokrini i nervni sistem na lokalnom i centralnom nivou. Kod mnogih oboljenja, kao npr. kod atopijskog dermatitisa, nivoi faktora rasta i neuropeptida, kao što su substancija P u tkivu, su povezani sa patogenezom bolesti i markeri su aktivnosti ove bolesti.
Kao što je naše znanje u psihoneuroimunologiji u porastu, uloga neuropeptida, hormona i neurotransmitera u psihodermatološkim bolestima postaje sve evidentnija! Za još bolje razumijevanje patogeneze, etiologije i terapije psihokutanih bolesti potrebno je znanje i iz psihoneuroimunologije.
STRES predstavlja unutrašnju i spoljašnju silu koja prijeti da poremeti homeostatsku ravnotežu organizma. Organizam ima sposobnost da se prilagodi akutnim homeostatskim izazovima; međutim, hronicitet dovodi do iscrpljenosti i bolesti kože ili do reaktivacije već postojećih dermatoza. Stres aktivira dva glavna neuronalna puta: hipotalamično-hipofizarno-adrenalnu osu i simpatički nervni sistem. Identifikacija spoljašnjeg stresa u mozgu rezultira aktivacijom paraventrikularnih nukleusa i hipotalamusa i locus ceruleus-a. Corticotropin -releasing faktor se izlučuje u hipotalamusu i transportuje kroz portalnu cirkulaciju do hipofize gdje indukuje oslobađanje adrenokortikotropnog hormona iz prednjeg režnja hipofize u opštu cirkulaciju. Ovo dovodi do lučenja glukokortikoida i kateholamina iz nadbubrežne žlijezde. Kortizol djeluje kao negativna povratna informacija na hipotalamus i sprečava dalje oslobađanje kortikotropnog – realising (oslobađajućeg) faktora. Ćelije locus ceruleus-a aktiviraju simpatički sistem što rezultira lučenjem adrenalina i norepinefrina. I kateholamini i kortizol imaju snažne efekte na imuni sistem. Oni moduliraju ćelije koje prezentuju antigene i makrofage i inhibiraju njihovu aktivnost i produkciju interleukina – IL-12 i IL-18. Oni takođe posreduju u diferencijaciji „naivnih“ T-helper ćelija (TH) u TH2, na štetu razvoja TH1. Ovo predstavlja ravnotežu ka humoralnom imunitetu i aktivira B ćelije, mastocite i eozinofile što posljedično pojačava alergijski inflamatorni odgovor. Nervni završeci senzornih nerava u koži oslobađaju neuropeptide, kao što su calcitonin gene-related peptide i substanca P, koji imaju različite efekte na lokalni inflamatorni odgovor. Sve se ovo dešava kod mnogih mukokutanih bolesti!
Proces DIJAGNOSTIFIKOVANJA kod pacijenata koji imaju kožne bolesti sa skrivenom psihijatrijskom komponentom obuhvata nekoliko dimenzija. Evaluacija ovih dimenzija igra glavnu ulogu u kreiranju efikasnog plana terapije i uključuje:
- Uspostavljanje dobrog odnosa pacijent-ljekar;
- Procjena pacijentovog nivoa funkcionisanja kao i razlilčitih fizičkih i psihosocijalnih stresora koji mogu da utiču na nivo funkcionisanja;
- Procjena istovremenih afektivnih komponenti koje utiču na nivo funkcionisanja;
- Mjerenje prisustva sekundarnih problema;
- Odlučivanje o stvarnom i autentičnom kvalitetu konsultacije.
Za procjenu pacijenata sa psihokutanim oboljenjima se koristi mnogo psiholoških testova (Symptom Checklist-90-Revised, Beck Depression Inventory, Hospital Anxiety and Depression Scale, Dysmorphic Concern Questionnaire, Dermatology Life Quality Index, Skindex Questionnaire i Marburg Skin Questionnaire).
Ne postoji univerzalno prihvaćena klasifikacija psihodermatoloških bolesti. Koo i Lee su opisali najčešće upotrebljavanu klasifikaciju koja uključuje:
1. PSIHOFIZIOLOŠKE BOLESTI: bolesti kože su uzrokovane ili do egzacerbacije (vraćanja) dolazi zbog pishološkog stresa. Iskustvo pacijenata pokazuje jasnu i hronološku povezanost između stresa i egzacerbacije bolesti. Primjeri: atopijski dermatitis, psorijaza i akne.
2. PSIHIJATRIJSKE BOLESTI I DERMATOLOŠKI SIMPTOMI: nema spontanog kliničkog stanja na koži i sve izgleda na koži kao samo-izazvano. Ove bolesti su uvijek udružene sa skrivenom psihopatologijom i poznate su kao stereotipi psihodermatoloških bolesti. Primjeri uključuju: dermatitis artefacta, trihotilomaniju, neurotične ekskorijacije, bolesti dismorfoze tijela.
3. DERMATOLOŠKE BOLESTI SA PSIHIJATRIJSKIM SIMPTOMIMA: emocionalni problemi su više izraženi kao posljedica kožnog oboljenja i psihološke posljedice su mnogo jače nego prvo nastali fizički problemi na koži. Primjeri: vitíligo, alopecia areata, acne excorie i ihtioza.
4. OSTALO: nekoliko drugih bolesti, uključujući i nus pojave psihijatrijske i dermatološke terapije.
NAJČEŠĆE PSIHOKUTANE BOLESTI
PSORIJAZA. Stres kao okidač za inicijalnu pojavu ove bolesti se pronalazi u 44% pacijenata, a vraćanje ove bolesti (rekurentne epizode) sa 80% .Problemi u socijalnom i profesionalnom funkcionisanju su često prisutni.
Dodajte komentar