Menopauza

Prelazno doba, koje se jos naziva klimakterijum, je  fiziološki period u životu žene koji predstavlja prelaz iz fertilnog perioda ka senijumu, a sastoji se od perimenopauze, menopauze i postmenopauze. To je involutivni period koji obuhvata 5 godina prije i nakon menopauze, a označava vrijeme u kome dugotrajni nedostatak ženskog hormona estrogena vodi ka brojnim promjenama kod žene. Fiziološka insuficijencija endokrine funkcije jajnika kod većine žena se javlja oko 50. godine života, između 48. i 52.godine, ali kod nekih žena i prije 40. godine (kada govo¬rimo o preuranjenoj menopauzi), ali i poslije 55.godine.

Perimenopauzom se označava životno doba prije menopauze koje kod žena našeg podneblja nastupa često već oko 40. godine života (dok još traje plodni period), dolazi do pojave neredovnih menstrualnih ciklusa, tj. do postepenog gašenja funkcije jajnika. U ovom prelaznom periodu, ovulacije se prorjeđuju zbog iscrpljenosti jajnika u prethodnim godinama njegove pune aktivnosti, ali period bez menstruacije ne traje duze od tri mjeseca. Poslije menopauze dolazi do pada nivoa estogena. Manjak estrogena je odgovoran za najveći broj tegoba i simptoma sa kojima se u to životno doba sreće žena. Najveći broj žena u to doba ima: talase vrućine (valunge), poteškoce u funkciji mokraćne bešike, atrofije i osećaja suvoće vaginalne sluznice, bol pri polnom odnosu, ali i slabljenje polne želje, smetnje pamćenja i koncentracije, tjeskobno raspolozenje, nervoza i depresija, glavobolja, vrtoglavica, bol u kostima i zglobovima. Koža ubrzano stari zbog slabe hidratacije i gubitka elastičnosti. Ukoliko se ne preduzmu odgovarajući terapijski postupci, značajno rastu rizici od kardiovaskularnih oboljenja, osteoporoze i malignih oboljenja dojke. Pomenuti simptomi su kod nekih žena jako izraženi, mogu da potraju i nekoliko godina, dok se kod nekih žena uopšte ne javljaju. Poznato je da su žene do menopauze, zahvaljujući polnim hormonima, manje izložene opasnostima od oboljevanja srca i krvnih sudova, ali sa ulaskom u menopauzu opasnost od tih bolesti se izjednačava kod žena i muškaraca. Kada proizvodnja estrogena u jajnicima varira po količini, ili naglo pada, dolazi do narušavanja mnogih tjelesnih funkcija. Talasi vrućine nastaju kada termoregulacioni centar u hipotalamusu (dio mozga) registruje pad nivoa estrogena u krvi. Tokom godina menopauze ove simptome ima veliki broj žena, ali ne i sve. Talasi vrućine su predstavljeni osjećajem iznenadne toplote koja se u obliku talasa širi od grudnog koša preko vrata do lica često se šireći i nadolje prema rukama, ponekad i trbušnom zidu. Traju više minuta a ponekad i duže. Žena ih često može predvidjeti. Ukoliko se dešavaju tokom noći često prekidaju san. Umor i poremećaji koncentracije mogu biti udruženi sa talasima toplote i mogu početi još za vrijeme perimenopauze. Ukoliko se u to vrijeme da nedostajući hormon, estrogen, te tegobe se uspješno sprečavaju, a ukoliko već postoje dramatičnom brzinom nestaju. Tkivo koje izgrađuje mokraćnu bešiku i vaginu postaje istanjeno i osjetljivo zbog dugotrajnog nedostatka estrogena. Simptomi se ogledaju u vaginalnon svrabu, osjećaju suvoće vagine, učestalom mokrenju i čestim infekcijama mokraćne bešike. Hormonska supstitucija može eliminisati ili značajno smanjiti te simptome.

Nakon menopauze koža gubi dosta od prethodnog elasticiteta i jedrosti. Sadržaj kolagenog tkiva u koži se smanjuje, a to za posljedicu ima njeno opuštanje i nabiranje. Važno je prihva¬titi da je ovaj proces normalan proces strarenja, da se dešava i kod žena i kod muškaraca i samo je manjim dijelom izazvan manjkom estrogena. Iz tih razloga hormonska supstitucija ima malog uticaja na promjene u koži. Manje količine hormona u toku perimmenopauze i u menopauzi imaju uticaja na smanjenje vezivnog i žlezdanog tkiva, zbog čega dolazi do opuštanja i smanjenja dojki. Kao i kod kože, ove promjene su prirodne promjene vezane i za proces starenja, tako da se ne mogu spriječiti davanjem estrogena, niti se taj proces liječenjem može napraviti povratnim. Pojava osteporoze se takođe vezuje za menopauzu. Estrogen je hormon veoma bitan za proces ugradnje kalcijuma u kostima, tako da prilikom pada nivoa estrogena, smanjuje se i ugradnja kalcijuma u kostima, što dovodi do narušavanja strukture kostiju, tj. smanjuje im se gustina i javljaju se tzv. šuplje kosti. Estrogen utiče na porast „dobrog” holesterola – HDl holesterola, a istovremeno podstiče sniženje „lošeg holesterola” – LDL holesterola. Ovaj mehanizam štiti ženu do menopauze od povećanja holesterola u krvi i rizika kardiovaskularnih bolesti. Kako se nivo estrogena smanjuje, povećava se nivo holesterola i rizik od kardiovaskularnih bolesti. Estrogen ima zaštitno djelovanje na nervni sisitem, utiče na raspoloženje i kognitivne funcije. Njegovo sniženje izaziva mnoge neprijatne neurološke promjene kod žene. Na pojavu simptoma menopauze i njihov intenzitet umnogome utiču životne navike, kao što su ishrana, izloženost stresu, fizičke aktivnosti, pušenje, konzumiranje aklohola i sl. To potvrđuju brojne studije sprovedene u svijetu, prema kojima žene u različitim djelovima svijeta drugačije proživljavaju meno¬pauzu, s njom se suočavaju ranije ili kasnije, upravo zbog različitog načina ishrane i životnih navika. Jedna od važnih uloga menopauzalne medicine je i očuvanje kvaliteta života žene u menopauzi i postmenopauzi. Kvalitet života u menopauzi ne zavisi samo od pojave simptoma i njihovog intenziteta već ga određuje više faktora:

• Funkcionalni status

• Tjelesni simptomi

• Emocionalni i kognitivni uslovi

• Socijalni odnosi

• Uticaj liječenja

Danas se veoma studiozno prilazi ovom periodu u životu svake žene. Akcenat je da se rizici za razvoj somatskih bolesti smanje na minimum, sa preventivnim djelovanjima u vidu promjene higijensko dijetetskog režima, korišćenja suplemenata kao supstitucione terapije u cilju prevencije. Veoma je bitno znati da se niz polimorfnih tegoba koje umanjuju kvalitet života, a prisutne su kod žene u punoj radnoj i životnoj snazi, mogu uman¬jiti. Biohemijski znak za menopauzu je konstantan rast folikulo-stimilirajućeg hormona (FSH). Nivo FSH se može odrediti laboratorijski, a od skoro se pojavio na tržištu test za samotestiranje Menopausa Care Test, kojim se detektuje povećanje ovog hormona u urinu. Test detektuje nivo FSH od 25 IU/ml u urinu.

Piše: mr ph. Snežana Ljumović