Šećerna bolest djece i mladih

Razlog zbog kojeg djeca obolijevaju od šećerne bolesti vjerovatno je isti kao kod ostalih osoba koje obole od insulin-zavisne, ili šećerne bolesti tipa 1. Dijete se rađa sa naslijeđenom sklonošću da oboli od šećerne bolesti. Na ovaj zaključak upućuje činjenica što se u momentu ispoljavanja šećerne bolesti već nalaze povišena antitijela na sopstvene ćelije ostrvaca pankreasa, što je posledica njihove destrukcije započete autoimunim procesom. Kao i kod drugih osoba sa insulin-zavisnom šećernom bolešću, tako i kod djece, pokretački mehanizmi kojim započinje destrukcija beta-ćelija gušterače nijesu u punoj mjeri poznati. Dijete kod kojeg je započela destrukcija beta-ćelija ispoljiće, po pravilu, šećernu bolest, ka­da se izloži nekoj virusnoj infekciji, stresu i sl. Šećerna bolest se u ovom dijelu populacije najčešće ispoljava u toku zimskih mjeseci, mada se ovo pravilo ne odnosi na djecu mlađu od pet godina.

TIPOVI ŠEĆERNE BOLESTI KOD DJECE I MLADIH

Kod većine djece koja obole od šećerne bolesti radi se

0 tipu 1 ili insulin-zavisnoj šećernoj bolesti. Ova vrsta šećerne bolesti u dječjem uzrastu počinje naglo, veoma brzo se razvija i postoji izrazita opasnost od pojave ketoacidoze. Izražena labilnost

1 druge karakteristike ovog tipa šećerne bolesti, u dječjem uzrastu, uslovljeni su time što je ovdje pogođen organizam u rastu i razvoju, koji ima veće dnevne energetske potrebe. Zbog toga su, ne samo simptomi nego i liječenje insulin-zavisnog tipa šećerne bolesti, kod djece, umnogome različiti i teži nego kod odraslih, a razlike su tim veće što je dijete mlađe.

FAZE U RAZVOJU ŠEĆERNE BOLESTI KOD DJECE I MLADIH

U prirodnoj evoluciji insulin-zavisnog dijabe­tesa kod djece razlikuju se četiri faze:

• Početna faza,

• Period oporavka – remisije,

• Faza intenziviranja bolesti i

• Trajni – potpuni dijabetes.

Početna faza. Dijete se rađa sa genetskom predispozicijom za obolijevanje od insulin-zavisnog dijabetesa. Godinama prije nego se dijabetes otkrije djeca mogu imati antitijela na ćelije ostrvaca gušterače i ona su, kao što smo vidjeli, znak aktivne autodestrukcije beta-ćelija gušterače sopstvenim imunim sistemom. Faktori koji dovode do pokretanja procesa auto­destrukcije nijesu poznati, ali se sve više pridaje značaj nekim virusima i toksičnim materijama. Klasična slika insuluin-zavisnog dijabetesa razvija se kada je već 85-90% beta-ćelija razoreno i kada samo mali dio njih još proizvodi insulin. Zato granica ove faze, odnosno, početna faza šećerne bolesti, teško se može precizno označiti. U širem smislu, ova faza ipak mora obuhvatiti i one periode koji nijesu uslovljeni samom kliničkom slikom pojave bolesti. Nažalost, veoma često se dešava da roditelji, a i medicinski radnici, dok je bolest u ovoj fazi, pravovremeno ne pomisle na šećernu bolest. Često se pojačano mokrenje i žeđ objašnjavaju uzimanjem većih količina tečnosti i voćnih sokova, ili upalama mokraćnih puteva. Nerijetko se, zbog bolova u stomaku, posumnja na upalu slijepog crijeva, pa se pomoć traži od hirurga prije nego od pedijatra, ili se karakteristično otežano disanje proglasi astmatičnim napadom.

Ako se dijabetes dijagnostikuje rano, prije nego se razvije teška dehidracija, ketoacidoza i gubitak tjelesne težine, gušterača je još u stanju da proizvodi nešto insulina. Istina, ne dovoljno da bi se održavala normalna glikemija, ali tada je lakše postići normalnu regulaciju odgovarajućom terapijom. U svakom slučaju, po postavljanju dijagnoze započinje se terapija, doza insulina se prilagođava potrebama djeteta sve do stabilizovanja glikemije. Ova faza traje 1-2 mjeseca.

Period oporavka – remisije. Nekoliko sedmica od po­četka terapije, kod većine djece, potrebe za insulinom se smanjuju, što ukazuje da gušterača počinje da proizvodi vlastiti insulin i dijete ulazi u fazu tzv. remisije ili oporavka. Da je dijete u djelimičnoj (parcijalnoj) remisiji kažemo ako se dobra regulacija glikemije postiže sa manje od 0,5 jedinica insulina na kilogram tjelesne težine. Kod izvjesnog broja djece, glikemija se normalizuje i bez upotrebe insulina. Tada se govori o kompletnoj (globalnoj) re­misiji koju karakteriše vraćanje i C-peptida na normalne vrijed­nosti. Istovremeno, sa normalizacijom glikemije, tkiva postaju osjetljivija na djelovanje insulina. Ovaj period remisije obično traje kratko, nekoliko mjeseci, i zato se naziva medeni mjesec. Istina, opisani su slučajevi znatno dužeg trajanja ove pojave, pa i do 13 godina potpunog prekidanja insulinske terapije. Remisija obično prestaje poslije neke infekcije ili druge bolesti.

Faza intenziviranja bolesti. U ovoj fazi bolesti, potrebe za insulinom se povećavaju, a endogena sekrecija insulina se sman­juje. Faza intenziviranja bolesti može da traje dosta dugo, kod neke djece i godinama.

Kada se dijabetes ponovo intenzivira, roditelji i djeca često su obeshrabreni. I pored napora koje ulažu, savjesnog liječenja i kontrole, sada iznenađujuće djeluju velika variranja glikemije sa smjenjivanjem visokih i niskih vrijednosti. Obeshra-brenost je tim veća što je nemali broj roditelja potajno čuvao nadu u grešku pri dijagnozi, ili se nadao da će remisija duže trajati.