Ljudsko tijelo se sastoji od više od 200 tipova zrelih ćelija. Svaki tip ima svoju specijalizovanu funkciju. Matične ćelije, tzv. građevinski blokovi tijela, osnovne su ćelije ljudskog organizma od kojih, razvojem, nastaju sva tkiva. Pored toga, one imaju mogućnost da se transformišu u određena tkiva tokom čitavog života. Najjednostavnije, matične ćelije se dijele na tri kategorije:
1. Embrionalne matične ćelije, do kojih se dolazi tako što se uništi embrion, a onda iz njega prikupe ove ćelije. Evropska legistratura zabranjuje uzimanje i rad na ćelijama koje potiču iz ljudskih embriona.
2. Najmlađe ćelije, sa kojima se dijete rodi, jesu matične ćelije iz krvi ili tkiva pupčanika. Njihovo prikupljanje je etički opravdano, ne šteti ni djetetu ni majci, kvalitetne su, mlade i imaju minimalni imuni odgovor našeg organizma prilikom eventualne transplantacije.
3.Odrasle matične ćelije.
Matične ćelije imaju izuzetan potencijal da se tokom ranog života i rasta razviju u mnogo različitih tipova ćelija u tijelu. Pored toga, one u mnogim tkivima služe kao jedna vrsta unutrašnje popravke sistema. Kad se matična ćelija dijeli, svaka nova ima potencijal ili da ostane matična ćelija ili da postane drugi tip ćelije sa više specijalizovanih funkcija, kao što su mišićne ćelije, crvena krvna zrnca ili ćelije mozga.
Matične ćelije se razlikuju od drugih tipova ćelija po dvijema važnim karakteristikama. Prvo, one su nespecijalizovane, u stanju da se obnavljaju kroz ćelijske diobe, ponekad poslije dugog perioda neaktivnosti. Drugo, pod određenim fiziološkim ili eksperimentalnim uslovima mogu biti izazvane da postanu tkiva ili organi specifičnih ćelija sa posebnim funkcijama. U nekim organima, kao što su crijeva i koštana srž, matične ćelije se redovno dijele za popravku i zamjenu dotrajalih ili oštećenih tkiva.
Matične ćelije su sopstveni proizvod. Kada je tijelo povrijeđeno, one putuju na mjesto nesreće. Tu pomažu da se izliječi oštećeno tkivo. One to čine tako da se same transformišu u bilo koji tip ćelija tkiva koje je povrijeđeno. Matične ćelije mogu da postanu kost, koža, čak i srčano tkivo. Kada je Vaš srčani mišić oštećen srčanim udarom, matične ćelije su pozvane iz koštane srži da izvrše popravke. One rade dobar posao, ali mogu i bolje. Iz nekog razloga, srce prestane da daje signalizaciju za srčane ćelije poslije samo nedjelju dana ili nakon što je došlo do oštećenja, ostavljajući popravku nedovršenom. Djelimično popravljeno tkivo postaje teret srcu, što ga primorava da radi više i manje efikasno. To dovodi do srčane insuficijencije.
Istraživači vjeruju da možemo da povećamo efikasnost matičnih ćelija i brže-bolje pomognemo u oporavku tijela kod srčanih napada, čak i nakon što je srce prestalo da šalje signale za njih. Razvili su metode za poboljšanje prirodne popravke tijela, kako kod srčanog udara, tako i nakon kongestivne srčane insuficijencije. Sada se ove metode testiraju u kliničkim ispitivanjima. Jedno od takvih ispitivanja sprovodi se na „Cleveland Clinic Foundationu”, iz Klivlenda u Ohaju, u okviru kog se sada uključuju i pacijenti. Studija će procijeniti bezbjednost i efikasnost postavljanja matičnih ćelija dobijenih iz koštane srži u miokardu kako bi poboljšali svoju funkciju nakon akutnog infarkta miokarda, nakon uspješne revaskularizacije. Štaviše, studija će pomoći da se odredi najbolje vrijeme za plasman matičnih ćelija poslije infarkta.
S obzirom na to da je sve više bolesti koje se mogu liječiti matičnim ćelijama, osnovane su i banke matičnih ćelija, gdje se čuvaju one koje su uzete iz pupčanika novorođenčeta. Evropski lider među privatnim – porodičnim bankama matičnih ćelija jeste belgijsko-holandska kompanija „Cryo-Save”. Ovlašćeni zastupnik za Srbiju je preduzeće LIFE R.F., a za Crnu Goru je nadležan „Monte-Cell doo”.
Piše: dr Aleksandar Nikolić, kardiohirurg
Dodajte komentar