Menopauza je prirodno stanje i razdoblje velikih promjena u organizmu svake žene. Definiše se kao trajni izostanak menstrualnog ciklusa zbog prestanka folikularne aktivnosti jajnika, što za posljedicu ima smanjeni nivo estrogena. Iako menopauza nije bolest već samo stanje, ona može biti uzrok raznih bolesti koje prate ovo tranziciono razdoblje u životu žene. Prate je stanja poput nesanice, noćnog znojenja, talasa vrućine, umor, depresije, razdražljivosti, suvoće rodnice. Istraživanja dokazuju da žene današnjice provedu najmanje trećinu svog života u menopauzi. Tegobe u menopauzi zavise od velikog broja faktora, od kojih su kulturološki i socioekonomski najbitniji, ako izuzmemo fiziološke. Žene iz različitog podneblja i različite kulture potpuno drugačije doživljavaju ovo razdoblje. Žene Dalekog istoka ne znaju za premenstrualni sindrom (PMS) i tegobe u menopauzi, a takođe je i izuzetno niska incidenca raka dojke i uterusa. Prema dostupnim podacima, Azijatkinje prolaze fazu postmenopauze, uz minimalne ili nikakve tegobe, što se pripisuje zapravo načinu prehrane, koja podrazumijeva: svakodnevni unos svježeg voća i povrća, te konzumiranje sojinih proizvoda koji su bogati fito-estrogenima.
Fitoestrogeni predstavljaju biljne hormone odnosno supstance čiji aktivni metaboliti imaju hemijsku i fiziološku sličnost sa ženskim polnim hormonom estrogenom. Dijele se u dvije glavne grupe, lignane i izoflavonoide. U grupi izoflavonoida najznačajniji su sojini izoflavonoidi, genistein i daidzein. Odličan izvor izoflavona je sojino zrno, protein, brašno i pahuljice, dok ga u sojinom ulju i umaku nema. Fitoestrogeni mogu imati estrogeno ili antiestrogeno djelovanje, u zavisnosti od životnog razdoblja u kojem se koriste. Kada je nivo estrogena u organizmu nizak, što je slučaj sa menopauzom, itoestrogeni se vežu za slobodna receptorska mjesta estrogena i tako ispoljavaju svoje djelovanje. U reproduktivnom razdoblju žene, kada je nivo endogenih estrogena normalan ili povišen, fitoestrogeni djeluju kao antiestrogeni.
Soja (lat. Glycine max) se tradicionalno koristi kao hrana naroda u Aziji, dok u Europu dolazi tek u 18. vijeku. Najviše se koristi među vegeterijancima i makrobiotičarima. Spada u funkcionalne namirnice, koristi se i kao hrana i kao lijek. Pogodnost korištenja soje u medikamentozne svrhe jeste pristupačnost upotrebe, bilo u obliku hrane ili medikamentozno. Po svom sastavu proteina najsličnija je životinjskim proteinima. Sadrži 18% ulja, i to 85% nezasićenih masnih kisjelina (50% linolne i 8% linolenske kisjeline). Za primjenu u menopauzi najvažnije je da u velikim količinama sadrži izofavonoide, i to genistein i daidzein, vitamin E. Karakteristična je po povoljnom odnosu kalcijuma i fosfora, a isto tako bogata je kalijumom, željezom, sumporom, manganom, natrijumom, molibdenom, bakrom, borom, jodom, kobaltom i cinkom. Upravo zbog takvog sastava, soja je postala veoma važna, jer ne postoji ni jedna biljka koja bi joj po svojoj vrijednosti i iskoristivosti mogla konkurisati.
Danas postoji čitava paleta herbalnih proizvoda i suplemenata koji značajno mogu pomoći u kontroli simptoma menopauze. Većina njih sadrži sve u soji prisutne aktivne komponente, ali u standardizovanom obliku, ili pak kombinaciju više vrsta biljnih aktivnih principa koji su prisutni u biljkama sa fitoestrogenim djelovanjem. Soja, takođe, povoljno utiče na nivo šećera u krvi, izvrstan je izvor proteina i dijetetskih vlakana koji koriste oboljelima od dijabetesa koji imaju problema sa konzumiranjem životinjskih proteina. Snižava trigliceride, koji su povišeni kod ovih bolesnika. Soja sadrži kompleks bioaktivnih sastojaka, koji međusobno daju pozitivan učinak. Stoga je preporuka da treba konzumirati po šolju sojinog mlijeka svako jutro, a ostale sojine proizvode uvrstiti u dnevni meni.
Cimicifuga racemosa, lat. je biljka koju su američki Indijanci dugo koristili u tradicionalnoj medicini, odakle se prenosi u Evropu i počinje se koristiti u ginekologiji. Cimicifuga racemosa se prvi put spominje u stručnoj literaturi 1830. godine, kada se spominje u Američkoj farmakopeji. Zbog relativno neugodnog mirisa cvijeta, veoma malo se koristi u narodnoj medicini u neprerađenom obliku. Smatra se da osim fitoestrogena, posjeduje i visok nivo triterpenskih glikozida koji sinergistički doprinose njenoj fiziološkoj aktivnosti.
Ginkgo biloba je jedna od najstarijih biljnih vrsta i među najstarijim je lijekovima za menopauzu. Kineska medicina vjekovima koristi lišće i sjeme ginko bilobe za poboljšanje memorije i liječenje Alchajmerove bolesti. Iako još uvijek nije potpuno razjašnjen mehanizam pozitivnog djelovanja ginko bilobe na simptome menopauze, primjena ovog biljnog preparata u trajanju od 6 sedmica kontinuirano ublažava simptome menopauze kao što su nesanica i valunzi, a takođe ublažava i stres i nemir.
Ginseng (lat. Lepidium meyenii) je drevna biljka koju narodi Kine, Koreje i Amerike koriste već nekoliko hiljada godina. Ginseng je korijen koji poboljšava vitalnost i smatra se da produžuje životni vijek ako se uzima redovno. Ginseng ima jedinstveni sastav, zahvaljujući kojem pomaže kod mnogih zdravstvenih problema, uključujući tegobe menopauze. Ginseng sadrži fitoestrogene, veoma slične estrogenu, pa upravo zbog toga predstavlja odličnu pomoć u menopauzi, koju prvenstveno karakteriše nedostatak estrogena. Ginseng može olakšati umor, manjak energije, probleme sa pamćenjem i poremećaj sna. Osim toga, ova biljka je najjači afrodizijak, tonik i podmlađivač organizma.
Žuti noćurak (lat. Oenothera biennis) je južnoamerička biljka koja je u Europu stigla u 17. vijeku. Žuti cvjetovi ove biljke otvaraju se u večernjim časovima, ali samo nakratko. Uvenu još prije izlaska sunca, ali već sljedeće večeri novi cvjetovi krase ovu fascinantnu biljku. Žuti noćurak smatra se jednim od najbogatijih prirodnih izvora esencijalnih masnih kisjelina, alfa-linolenske kisjeline – 72% i gama-linolenske kisjeline (GLA) – 9%. GLA služi kao izvor prostaglandina, koji pomaže u regulaciji hormonske ravnoteže u organizmu i održavanju zdravlja u dobi menopauze. Ulje žutog noćurka se posebno preporučuje ako patite od pojave talasa vrućine i noćnog znojenja. Preporuka je koristiti ga redovno najmanje 4 sedmice, a naročito ako su simptomi menopauze popraćeni kardiovaskularnim problemima i disbalansom lipida.
Crvena djetelina (lat. Trifolium pratense) je biljka koja potiče iz Evrope, ali i dijelova sjeverozapadne Afrike i zapadne Azije. Najčešće se koristi cvijet biljke. Budući da sadrži izoflavone, crvena djetelina se koristi kao pomoć za ublažavanje simptoma menopauze, uključujući i promjene raspoloženja i navale vrućine. Stoga je, zbog svojih ljekovitih svojstava ova vrsta djeteline prirodna alternativa tradicionalnoj hormonskoj dopunskoj terapiji. Crvena djetelina višestruko je korisna za žene jer pomaže i u prevenciji osteoporoze kod žena u menopauzi, s obzirom na to da je njena pojava povezana s opadanjem nivoa estrogena.
Matičnjak (lat. Melissa officinalis) se godinama koristio za različite bolesti, ali se često upotrebljava za poremećaje nervnog sistema. Ispitivanja dokazuju uticaj matičnjaka na inhibiciju GABA neurotransmitera, čime se objašnjava njegovo anksiolitičko djelovanje. Upravo ovim mehanizmom, matičnjak djeluje povoljno za ublažavanje simptoma menopauze kao što su valunzi, neuroza i razdražljivost.
Zato drage dame, započnite dan čašom sojinog mlijeka i imaćete osmijeh na licu!
Piše: mr ph Mehridžana Derviši-Lazorja
Dodajte komentar