Sindrom stečene imunodeficijencije HIV/AIDS

[heading]AIDS (eng. Acquired Immune Deficiency Syndrome) ili SIDA (franc. Syndrome d’lmmuno Déficience Acquise) sindrom je stečenog gubitka imuniteta, bolest izazvana HIV virusom, retrovirusom koji napada i uništava odbrambene stanice organizma[/heading] Pored karakterističnih simptoma: povišena tjelesna temperatura, gubitak na težini, dijareja, povećanje limfnih čvorova, kod osoba inficiranih HlV-om javljaju se i oportunističke infekcije. Kao simptomi prisustva HIV infekcije / AIDS-a prisutne su i sekundardne neoplazme i oboljenja centralnog nervnog sistema. Kako imuni sistem zakazuje javljaju se i prvi simptomi bolesti. U početku, simptomi su blagi, a kako imunski sistem propada i simptomi se pogoršavaju, postaju sve ozbiljniji.

Simptomatska HIV infekcija karakterisana je pojavom oportunističkih oboljenja i malignih tumora koje bi normalan i zdrav imunski sistem prevenirao. Ovakve bolesti se mogu javiti u skoro svakom dijelu tijela.

Simptomatska HIV infekcija obuhvata multisistemska oboljenja. Nastale bolesti ili tumori mogu da se liječe, ali pravi uzrok koji ostaje jeste HIV. On nastavlja da napada imunski sistem omogućavajući novim bolestima da nastanu. Ukoliko se virus samostalno ne uspori, simptomi imunosupresije nastaviće da se pogoršavaju.

Razvojni tok HlV-infekcije može se podijeliti u nekoliko faza i to su:

– Stadijum primoinfekcije

– Asimptomatski stadijum

– Blagi oblik AIDS-a tzv. „pre AIDS” ili ARC (engl. AIDS related complex)

– Klinički manifestan sindrom stečene imunodeficitarnosti.

Prvi stadijum, stadijum primoinfekcije, nastaje dvije sedmice do 3 mjeseca nakon dospijevanja HIV-a u organizam. Karakterišu ga klinički simptomi akutne infekcije koji se zapažaju i u toku drugih virusnih infekcija: povišena temperatura, mišićna slabost i opšta malaksalost, gubitak apetita, glavobolja, artralgije, akutni benigni meningitis ili meningoencefalitis, makulozni egzantem na koži i / ili purpura. Antitijela na HIV mogu ali ne moraju biti pozitivna već u ovoj fazi.

Nakon perioda koji karakterišu znaci akutne infekcije nastaje period bez kliničkih simptoma. Inficirana osoba je naizgled zdrava. HIV ima sposobnost da ostane pritajen u jezgru inficiranih ćelija tokom veoma dugog perioda, čime se objašnjava dugi period latencije između zaraze i nastanka bolesti. Čak i ako su antitijela negativna, virus se može izolovati iz krvi, sperme, vaginalnog sekreta, urina, pljuvačke, suza, cerebrospinalne tečnosti i mlijeka inficirane osobe. Asimptomatski period može trajati različito dugo, što zavisi od genetičke predispozicije i interkurentnih infekcija.

Sljedeći stadijum je blagi oblik AIDS-a u kome je infekcija uznapredovala jer je došlo do slabljenja odbrambene uloge imunološkog sistema. Ovdje takođe imamo nespecifične kliničke simptome. Karakterišu ga febrilnost (38°C i više), koja može trajati sedmicama, iscrpljenost i malaksalost, hronična dijareja, mršavljenje (više od 10% od tjelesne težine za 3 mjeseca), perzistirajuća generalizovana limfadenopatija, psihički pore­mećaji.

Kao znak oštećenog imuniteta javljaju se infekcije sluznica Candidom albicans (oralne i genitalne) i dugotrajne mani­festacije izazvane virusom Herpes simplexa (oralno, perioralno, perigenitalno i perianalno). Laboratorijski utvrđujemo smanjen broj T4 limfocita, smanjen razmjer T4/T8, anemiju, leukopeniju, povećane vrijednosti IgG, povećane vrijednosti cirkulirajućih imunih kompleksa.

Klinički manifestan AIDS predstavlja najtežu formu i terminalni stadijum infekcije ljudskog organizma HlV-om. Imuni sistem je jako oštećen pa u laboratoriji utvrđujemo da je broj T4 limfocita niži od 100/ml³. Ovdje se javlja veliki broj oportu­nističkih infekcija i tumora.

Za AIDS nisu specifične anatomske i dijagnostičke promjene u tkivima, osim za tkiva u mozgu. Nervni sistem je, uz limfatično tkivo, glavni cilj infekcije HIV-om.

U inficiranim stanicama mozga postoje makrofagi i mikroglija. HIV u mozak dolazi putem monocita. Neki naučnici smatraju da nisu zahvaćene samo ove stanice u mozgu, nego je HIV prisutan i u astrocitima, oligodendrocitima i endotelnim stanicama, a ne samo u makrofagima. Dakle, postoji širok tkivni tropizam, što ima ulogu i u direktnom oštećenju moždanog parenhima, ali ovaj mehanizam ne zavisi od makgrofaga. Još uvijek se to shvata kao mogućnost, a ne kao dokaz.

Dakle, oštećenje nervnih stanica sekundarna je pojava koja se javlja zbog otpuštanja velikih količina citokina ili drugih otrovnih produkata iz inficiranih makrofaga. Postoje i neki dokazi da je HIV izolovan iz mozga u stvari specijalni subtip virusa. To je i razlog što je rizik od oštećenja CNS-a zavisan od soja HlV-a, pa tako sojevi HlV-a koji rastu u T-stanicama pokazuju manji afinitet za CNS¹. Kod nekih bolesnika manifestacije koje se javljaju u CNS-u mogu biti čak prvi i jedini znak infekcije HlV-om. Opisane promjene uključuju direktne i indirektne efekte HlV-a, oportunističke infekcije i primarni limfom CNS-a.

PROMJENE NA KOŽI U TOKU AIDS-A :

Nerijetko je dermatovenerolog prvi u prilici da posumnja na AIDS jer dijagnostikuje promjene na koži.

Promjene na koži su različite. Mogu da imitiraju niz dermatoloških oboljenja. Mogu da se manifestuju kliničkom slikom seboroičnog dermatitisa, psorijaze, urtikarije, pruriga i ihtioze. Ipak, na neke entitete treba obratiti naročitu pažnju, a to su: Sarcoma Kaposi, uporna kandidijaza usne šup­ljine koja se spušta u ezofagus, recidivirajući herpesi, naročito Herpesgenitalis, uporni i recidivirajući kondilomi, Herpes zoster, alopecija te različiti egzantemi.

Kapošijev sarkom je neoplastično bujanje krvnih sudova multilokularnog karaktera, što znači da se promjene istovremeno, autohtono javljaju na više mjesta u koži, sluznicama i unutrašnjim organima. Početna promjena je uglavnom lividna ili crveno-smeđa mrlja koja se povećava i buja u čvor plavkasto-smeđe ili crvenkaste boje. Krvarenje i stvaranje hemosiderina najmarkantniji su simptomi Kapošijevog sarkoma. Prve promjene u toku AIDS-a mogu da se jave na koži ali i na sluznicama, naročito tvrdog ne­pca. Ponekad ovo može da se javi i na konjunktivi. Ovaj maligni tumor takođe se javlja i kao posljedica imunosupresije. Kod AIDS-a ovaj tumor napada i unutrašnje organe. Do njegove epidemijske pojave kod homoseksualaca, ovo je bio tumor koji se rijetko javlja.

Za herpetičnu infekciju treba naglasiti da se lezije jako brzo šire i nekrotiziraju. Za kandidijazu je karakteristično da u potpunosti zahvata sluznicu usne duplje, spušta se u ezofagus i pretvara ga u cjevastu tvorevinu ispunjenu naslagama Candide albicans.

Dijagnoza AIDS-a postavlja se na osnovu kliničke slike i epidemioloških podataka, te detaljnog ispitivanja imunološkog sistema. Antitijela na HIV javljaju se 3 sedmice do 3 mjeseca na­kon infekcije.

Piše: Dr Rajmonda Tuna