30 GODINA OD ISTRAŽIVANJA
O duvanu i pušenju napisane su mnoge knjige, rasprave i naučne studije. Duvan (Nicotiana tabacum, lat.) po svom porijeklu tropska je i suptropska jednogodišnja biljka, a gaji se zbog lišća od kojeg se proizvode cigarete, cigare, duvan za lulu, duvan za žvakanje i burmut. Upravo, duvan se upotrebljava za uživanje, jer njegov glavni sastojak – otrov nikotin „osvježava organizam” i ima osobito fiziološko dejstvo na nervni sistem.
Nikotinska narkomanija najmanje je opasna među toksikomanijama, ali nije bezazlena, kako se ponekad smatra. Proučavanja u svijetu ukazuju da pušenje povećava rizik od prerane smrti uzrokovane bronhijalnim i kardiovaskularnim oboljenjima.
Osnova za proučavanje pušenja, a time i za borbu protiv njega, zasniva se na saznanju o tome koliko pušenje, farmakološki i psihološki, pričinjava zadovoljstvo pušaču. Duvanski dim je mješavina gasova sićušnih kapljica katrana. U duvanskom dimu identifikovano je oko 1.000 sastojaka. Sa medicinskog stanovišta, sastav duvanskog dima može se podijeliti u četiri grupe:
1) Karcinogene i kankarcinogene supstance koje se nalaze u katranu,
2) Iritacije koje neposredno poslije inhalacije provociraju kašalj i bronhokonstrikciju,
3) Nikotin – djeluje na nervni sistem i vjerovatno je odgovoran za zavisnost pušača o cigareti,
4) Toksični gasovi: CO2 i SO2, te cijanovodonična kisjelina (11).
O pušenju K. Kuper u svojoj popularnoj knjizi „AEROBIK” između ostalog kaže:
O cigaretama se u posljednje vrijeme tako mnogo govori i piše, uglavnom negativno, da je vjerovatno došao trenutak da neko kaže i nešto dobro, i ako ni zbog čega drugog, ono zbog sažaljenja prema onom ko gubi bitku […]
Ugljen monoksid je „siledžija” koji zgrabi mnogo više hemoglobina nego „dobričina” kiseonik, i na taj način potpuno eliminiše mogućnost da ugrabljeni hemoglobin prenese kiseonik do tkiva…
Iako nijeste sportista i ne namjeravate to da budete, pušenje će uticati na vaš radni učinak. Pored onoga što cigarete čine vašem zdravlju, one će smanjiti učinak i ograničiti kondiciju koju ne možete vratiti uprkos naporima koje ulažete.
Problem koji nas je motivisao za ovo ispitivanje sastoji se u tome da provjerimo uticaj pušenja na smanjivanje sportske radne sposobnosti kod studenata. Istovremeno, namjeravali smo da provjerimo validnost mnogokorišćenih testova aerobne sposobnosti, trčanje na 2.400 m za muškarce i 1.600 m za žene, koje naročito koriste na Sarajevskom univerzitetu u sklopu krosa „Kup dekana”, koje smo i mi koristili u nekim našim ranijim ispitivanjima. Dobijeni rezultati koriste nam kao propagandno sredstvo u borbi protiv pušenja kod mladih, njihovih roditelja i nastavnika.
ORGANIZACIJA ISPITIVANJA
U ispitivanju za proučavanje uticaja pušenja na smanjivanje radne sposobnosti kod studenata učestvovalo je 200 studenata i 100 studenata ženskog pola. Svi oni su bili polaznici I i II godine studija na tehničkim fakultetima Univerziteta „Veljko Vlahović” u tadašnjem Titogradu (Elektro-tehničkom, Mašinskom, Građevinskom, Institutu matematike i izike). Ispitivanja smo izvršili drugom polovinom oktobra mjeseca, školske 1981/1982. godine, na časovima fizičkog vaspitanja u okviru izborne nastave. Za tu svrhu dobro nam je poslužio travnati nasip vještačkog jezera na Marezi, u blizini Podgorice, koji je idealan za sve vrste trčanja, izuzev sprinterskog.
Aerobna sposobnost objedinjava širok krug funkcionalnih svojstava koja omogućavaju uzimanje, transport i korišćenje kiseonika u organizmu. U takva funkcionalna svojstva prije svega treba uvrstiti aktivnost fragmenata tkivnog disanja, ukupne rezerve energetskih materija koje se koriste prilikom aerobnih pretvaranja u tkivima, sadržaja mioglobina u mišićima sa funkcijom privremenog depoa i prenosioca kiseonika u tkivima, kiseonički kapacitet krvi koji se određuje sadržajem hemoglobina i njegovim hemijskim srodstvom sa kiseonikom, razmjere snabdijevanja krvlju zaposlenih mišića koji zavise od vaskularizacije i efikasne raspodjele krvi između organa, cirkulatorsku produktivnost srca i eikasnost plućnog disanja.
Anketnim isitivanjem studenata učesnika u ovom ispitivanju, dobili smo podatke o prosječnom broju popušenih cigareta u toku jednog dana. Konsultujući literaturu o štetnom uticaju pušenja na organizam ljudi, nijesmo našli da neko vrši istraživanje na način sličan našem i vjerovatno je da i o tome ima malo podataka.
REZULTATI ISPITIVANJA
Od ukupno 300 osoba ispitanih anketnim ispitivanjem, utvrdili smo da duvan aktivno puši 32%. Ovo je nešto izraženije kod studenata muškog pola i iznosi 55 %, a kod studenata ženskog pola iznosi 26 %. Upoređenje naših podataka sa podacima Kraljevskog medicinskog koledža u Londonu otkriva nam da je kod mladih ovog koledža pušenje daleko više zastupljeno (80%).
Izmjerili smo i utvrdili da prosječno vrijeme trčanja u testu aerobne sposobnosti kod studenata muškog pola nepušača iznosi 11,04 min odnosno 9,45 min za studentkinje. U isto vrijeme, prosječni rezultati kod studenata pušača daleko su slabiji i iznose za studente muškog pola 13,24 min odnosno 11,30 min za studentkinje.
Nije teško primijetiti da se postignuto prosječno vrijeme između grupa studenata pušača i nepušača uveliko razlikuju u korist studenata nepušača. Tako su utvrđene razlike srednjih vrijednosti trčanja na 2.400 min. Ona pokazuju statističku značajnost između studenata pušača i nepušača, čak pri nivou P > 0,001. Isto tako, i kod grupa studenata ženskog pola utvrđene su razlike koje pokazuju statističku značajnost pri nivou P > 0,001 u korist grupe nepušača. U oba slučaja utvrđena je pozitivna korelacija koja za studente muškog pola iznosi 0,52, a za studente ženskog pola 0,55 . Kako se na slikama vidi, javlja se regresija. Naše ispitivanje nedvosmisleno potvrđuje da postoji međusobna zavisnost između uticaja pušenja i smanjivanja nivoa sportske radne sposobnosti kod studenata. Lako se uočava da su studenti koji su zavisni od pušenja postizali daleko slabije rezultate u testovima aerobne sposobnosti, što ih stavlja u neravnopravan položaj u odnosu na studente nepušače. Ujedno, smatra se da će smanjivanje nivoa funkcionalnih sposobnosti kod studenata imati direktnog odraza na uspješno savlađivanje ionako teškog i obimnog gradiva na tehničkim fakultetima, a da ne govorimo o njihovom uspješnom učešću u sportskim takmičenjima studenata (međufakultetska takmičenja, u klubovima itd.)
Naše ispitivanje još jednom potvrđuje činjenicu da pušenje škodi mladom organizmu i da postoji međusobna zavisnost između pokazatelja pušenja i sportske radne sposobnosti kod studenata, za koju poznati sovjetski fizolog V.S.F. Arfelj kaže da je to „sposobnost sportiste da obavlja za njega specifičan rad: podiže maksimalne terete, razvija maksimalnu brzinu na kratkim stazama, savlađuje zamor na dugoj stazi, izdržava visok tempo u borilačkm sportovima i sportskoj igri”.
Testovi aerobne sposobnosti, trčanje na 2.400 m za muškarce i 1.600 za žene pokazali su svoju validnost i kao takvi mogu nam poslužiti u daljem ispitivanju na populaciji studenata. Dobijeni rezultati treba da nam posluže kao sredstvo široke propagande u borbi protiv pušenja.
Ispitivanje koje smo izvršili na studentima tehničkih fakulteta Univerziteta „Veljko Vlahović” u Titogradu (Podgorica) još jednom potvrđuje da je pušenje veoma štetna navika mladih i da utiče na smanjivanje radne sposobnosti studenata. Rezultati ovog ispitivanja treba, u isto vrijeme, da nam posluže i kao sredstvo propagande u borbi protiv pušenja.
Piše: Doc. dr Grujica Radunović
Dodajte komentar