Rinitis je upala nosne sluznice.najčešće izazvana virusuma, bakterijama i alergenima. Početni dio disajnog sistema je nos. Jedna od najvitalnijih funkcija živih bića je disanje, a nos ima vrlo značajnu ulogu u disanju. Nos se sastoji od dvije simetrične šupljine koje su podijeljene nosnom pregradom u kokoj se nalaze nosne školjke i nosni hodnici. Takva građa nosa omogućuje da udahnuti vazduh dođe do najudaljenijih i najmanjih dijelova pluća. Disanjem na nos može se bolje udahnuti vazduh nego disanjem na usta.
Nos je prekriven sluznicom na kojoj su treplje. Sluznica stvara sluz koja neprestano klizi po sluznici. Udahnute štetene čestice hvataju se u sluzi i odstranjuju iz disajnog sistema duvanjem iz nosa ili slijevanjem u ždrijelo i gutanjem. Nos je mehanički filter pluća. Osim toga, u sluzi nosa postoje imunoaktivne supstance koje su sposobne uništiti razne mikroorganizme koji udisanjem ulaze u organizam.
Disanje na nos je prirodno i refleksno, za razliku od disanja na usta. Svako otežano disanje na nos itekako se negativno odražava na djetetov rast i razvoj, dovodi u opasnost zdravlje i narušava kvalitet života, naročito kad duže traje.
Osim disajne uloge, nos ima i neke druge funkcije – funkciju mirisa i funkciju u stvaranju glasa, pri čemu doprinosi boji i kvalitetu glasa. Dva najčešća oblika rinitisa uzrokovana su nekim mikroorganizmom ili alergenom. Najčešći uzročnici rinitisa i prehlade su virusi i to oko 80%. Među njima su rhinovirusi, adenovirusi, virusi influence i respiratorni sinsicijalni virus. Bakterije su daleko rjeđe uzročnici, a najčešće su to streptokok, pneumokok, hlamidija i mikoplazma.
Inkubacija bolesti, razdoblje od infekcije do razvoja kliničke slike, obično traje od 48 do 72 sata.
Infektivni rinitis rijetko se pojavljuje kao izolovana bolest. Uglavnom je udružen s upalom ždrijela, a latinski mu je naziv nazofaringitis, svima dobro poznat kao obična prehlada. Stoga je teško govoriti samo o rinitisu. Rinitis je najčešća bolest čovjeka i javlja se dva do četiri puta godišnje u odraslog zdravog čovjeka, a kod djece, naročito predskolskog uzrasta, normalno je i uobičajeno od 8-10 prehlada godišnje.
Bolest se prenosi kapljično sa bolesne na zdravu osobu, prilikom kijanja ili direktnim kontaktom kao što je rukovanje s bolesnikom, koji na koži svoje ruke ima uzročnika. Bolest se može prenijeti i diranjem predmeta koji su kontaminirani sekretima prehlađenih osoba.
Tipični simptomi za rinitis su kijanje, sekrecija iz nosa, a prisutni su još i grebanje u grlu, pečenje i suzenje očiju, suvi kašalj. Mogu biti prisutni i opšti simptomi poput povišene tjelesne temperature do 38,5 stepeni, opšta slabost i bolovi u mišićima. U većini slučajeva bolest prolazi u razdoblju od 7 do 10 dana. Rijetke su komplikacije, ali su u nekih 1-2% slučajeva moguće, i to su upale sinusa, upale srednjeg uha, bronhitisi i upale pluća. Komplikacije su češće kod djece, naročito odojčadi i predškolske djece. Preventiva je pola zdravlja, pa je pranje ruku i nošenje maski na licu kao i izbjegavanje boravka u zatvorenim prostorijama je vrlo važan oblik prevencije.
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze i kliničke slike.
Prehlada je bolest koja ima svoj tok, kako dođe tako prođe. Stoga je simptomatsko liječenje jedino ispravno, u smislu da simptomatskim ljekovima olakšavamo i ublažimo tok bolesti. Najvažnije je mirovanje, dovoljan unos tečnosti, ispiranja sluznice nosa izotoničnom rastvorima, ublažavanje opštih simptoma poput malaksalosti, bolova i povišene tjelesne temperature, a preporučuju se analgetici i antipiretici, od kojih su najpoznatiji paracetamol i ibuprofen . U slučaju da je prisutan i kašalj, propisuju se ljekovi protiv kašlja.
Jako je važno, kod djece posebno, održavati prohodnost nosa, što je neophodno za nesmetan san i ishranu. Kod djece je Eustahijeva tuba kratka i horizontalnije postavljena, pa je usljed začepljenosti nosa mnogo lakša propagacija infekta do srednjeg uha i posljedične upale. U određenom broju slučajeva mogu pomoći preparati morske vode, ali je često neophodan dekongestiv koji izaziva vazokonstrikciju krvnih sudova. Pri tome treba voditi računa da to bude lijek novije generacije (ksilometazolin hlorid), a nove pumpice omogućavaju ugodnu i praktičnu primjenu te, što je najvažnije, sprečavaju prodiranje infektivnog materijala u bočicu. Zbog toga što ne sadrži konzervanse, posebno je pogodan za nježnu i osjetljivu sluznicu djece i odraslih. Veliki benefit imaju ljekovi kojima je dodata morska voda (razrjeđuje sluz i podstiče prirodne mehanizme čišćenja) i Hijaluronska kisjelina (prirodni ovlaživač sa dugotrajnim učinkom). Hijaluronska kisjelina štiti i vlaži sluznicu nosa te omogućuje njenu bolju regeneraciju u vrijeme učestalih zimskih prehlada, te povećava elastičnost i čvrstoću.
Neke studije su pokazale da uzimanje vitamina, poput vitamina C i D pomaže u liječenju prehlada, a cink ako se uzme u prvih 24 sata od pojave simptoma bolesti, može ublažiti simptome prehlade. Antibiotike NIKAKO ne treba koristiti u prehladi jer nemaju učinak – samo mogu da štete, jer preko 90% rinitisa su virusni i alergijski.
Prehladu teško možemo izbjeći, što možda i nije loše, naročito u djetinjstvu, jer tako vježbamo imuni sistem, pa se kasnije možemo lakše boriti protiv ozbiljnijih bolesti.
Dr Sanja Čizmović, spec. pedijatar
Opšta bolnica Nikšić
Dodajte komentar