Preventivni programi 
Kao jedna u nizu predstavnika Instituta za javno zdravlje Crne Gore na nedavno održanom Sajmu medicine u Podgorici govorila je prim. dr Dušica Ostojić. Ona je dala uvid u aktuelno stanje u vezi sa sprovođenjem i rezultatima nacionalnih programa za rano otkrivanje raka u Crnoj Gori. Podsjećajući na postojanje zakonskog okvira u sklopu kog funkcionišu ovi i slični nacionalni programi, ona je navela da projekti za kontrolu raka u ovom obliku postoje od 2011. U septembru te godine inicirani su Nacionalni program za rano otkrivanje grlića materice i raka debelog crijeva, dok je Nacionalni program za otkrivanje raka dojke ugledao svijetlo dana godinu dana ranije. Dodatnu pomoć u njihovom sprovođenju čine evropski vodiči za kontrolu kvaliteta skrining programa i vodiči ustanovljeni od strane SZO.
Najnoviji podaci Od početka 2013. god. u Institutu za javno zdravlje u okviru Centra za kontrolu i prevenciju nezaraznih bolesti funkcioniše Registar za maligne neoplazme. Prema njegovim podacima, što se tiče stepena obolijevanja, u populaciji žena u Crnoj Gori na prvom mjestu je rak dojke, što predstavlja čak skoro 1/4 oboljelih od svih malignih bolesti. Slijedi obolijevanje od karcinoma debelog crijeva, kolorektuma, grlića materice, pluća i materice. U muškoj populaciji, kako se moglo ovom prilikom saznati, najzastupljenije je obolijevanje od karcinoma pluća, debelog crijeva, prostate, mokraćne bešike i leukemije.
Dosta je zajedničkih faktora rizika: alkohol, pušenje, nepravilna ishrana, prekomjerna fizička težina i fizička neaktivnost, tako da programi prevencije imaju za cilj i promociju zdravih stilova života. — S obzirom da se modifikacijom ovih faktora rizika može značajno uticati na pojavu malignih bolesti, isto tako je važno i preventivim programima otkriti rano, na vrijeme, pa onda možemo reći da će i te bolesti biti izlječive — kaže prim. dr Ostojić.
Skrining je u stvari jedna preventivna, multidisciplinarna javnozdravstvena aktivnost koju inicira država među zdravom asimptomatskom populacijom, sa prosječnim rizikom od obolijevanja — pojasnila je dr Ostojić. Primjenjuje se na dijelu populacije koja nema simptoma, a korist od toga imaju i pojedinac i sistem. Ipak, niti jedan program skrininga nije stopostotno djelotvoran.
Odgovarajući na pitanje o tome koji je najbolji skrining test, prim. dr Ostojić je navela da je cilj da se ostvari najmanji broj lažno negativnih i najmanji broj lažno pozitivnih rezultata. — Važno je da imate opremu, kadar, da bude infrastruktura dobro postavljena, naravno da je važan i finansijski momenat, da se test može reproducirati, da nije previše skup i komplikovan za izvođenje, da je bezbolan, brz i jednostavan za izvođenje, da je prihvatljiv svima onima koji učestvuju, da je pristupačan, da svako može doći do testa, da je siguran, da ima minimalne sporedne neželjene efekte na onog ko test izvodi. Međutim, ono što je najvažnije, to je da pozitivan rezultat skrining testa nikako ne znači da osoba boluje od karcinoma — objasnila je ona.
Kako funkcionišu ovi programi?
Govoreći o strukturnim elementima programa, prim. dr Ostojić je navela da je čitav zdravstveni sistem uključen u proces skrininga, ali da bi on mogao pravilno da se sprovodi formirani su softveri implementirani prema predlogu radnih grupa Ministarstva zdravlja. U skladu sa našim mogućnostima, multidisciplinarne grupe ustrojile su predložene evropske smjernice. Softveri se nadograđuju i mijenjaju u skladu sa zahtjevima izvršilaca i povezani su u okviru sistema sva tri nivoa zdravstvene zaštite u Crnoj Gori od 2013. Što se tiče troškova skrining testova, Institut javnog zdravlja vrši procjenu, Ministarstvo daje saglasnost i Institut potom sprovodi monitoring i evaluaciju kontrole kvaliteta. Ministarstvo zdravlja i Fond zdravstvenog osiguranja finansiraju skrining programe, tako da su svi dodatni testovi u okviru ovih programa besplatni, bezbjedni i bezbolni za učesnike.
Najvažniju ulogu u funkcionisanju ovih nacionalnih projekata dr Ostojić pripisala je timovima izabranih doktora na primarnom nivou zdravstvene zaštite. Timovi imaju nekoliko uloga. To je da pozivaju registrovane pacijente, a pacijenti imaju i mogućnost samoregistracije. Oni informišu o sadržaju programa, vrše selekciju putem primjene 2 upitnika, daju instrukcije o sprovođenju testa, upućuju na viši nivo zdravstvene zaštite, kontinuirano prate stanje pacijenta, vrše evidenciju podataka, te omogućavaju tretmane za eventualna oboljenja.
Aktuelnosti
Skrining program karcinoma kolorektuma započet je 1-og januara 2013. godine, u 14 opština, a od 1-og januara 2014. proširen je na nacionalni nivo. Dio opreme za sprovođenje testiranja doniran je od strane Evropske komisije i pojedinih farmaceutskih kompanija.
Dodajte komentar