Ultrazvučna elastografija, UE (sonoelastografija, ,,virtuelna palpacija’’, ,,palpatorni imidžing’’) je neinvazivna ultrazvučna tehnika koja se koristi da prikaže relativnu tvrdoću tkiva, odnosno njegovo pomjeranje (kompresibilnost) kao odgovor na primjenjenu silu.
U osnovi ove tehnike se nalazi činjenica da se tvrda tkiva manje deformišu i pokazuju manju kompresibilnost kada na njih djeluje sila.
Krouskop i saradnici su prvi put opisali primjenu sonoelastografije u imidžingu tkiva 1998. godine. Od tada se elastografija koristi da evaluira različite vrste tkiva, uključujući dojku, prostatu, jetru, krvne sudove, štitastu žlijezdu i mišićnoskeletni sistem.
Savremeni ultrazvučni aparati posjeduju odgovarajuće sonde i softverski aparat za elastografiju. ACR-BI RADS (2013) – peto izdanje je uvrstio elastografiju, dok su EFSUMB (European Federation of Societies for Ultrasound in Medicine and Biology) i WFUMB (World Federation for Ultrasound in Medicine and Biology) izdali vodič za njenu kliničku primjenu.
Potreba za razvojem dopunske pouzdane metode, komplementarne postojećim konvencionalnim, razvila se iz činjenice da se čak 70-90% biopsija dojke izvodi zbog benignih promjena. Naime, ograničenja fizikalnog pregleda, mamografije i ultrazvuka, kao i potreba da se maligna bolest ne previdi u ranom stadijumu, vode nepotrebnim biopsijama, pa je stepen biopsija karcinoma svega 10-30%, što indukuje nepotrebnu uznemirenost pacijenata i veće troškove.
U zavisnosti od toga da li se pritisak na tkivo ostvaruje kompresijom (perpendikularno na tkivo uzrokujući skraćenje ,,objekta’’) ili smicanjem, klizanjem (paralelno na površinu uzrokujući deformaciju), postoje dvije osnovne elastografske tehnike: kvazistatička i dinamička.
Dinamički metod podrazumijeva nekoliko ,,shear wave’’ elastografskih modaliteta čija je osnovna karakteristika to što daju kvantitativnu informaciju, odnosno tvrdoću tkiva izraženu preko brzine smičućih talasa nastalih u samom tkivu dejstvom udarnih talasa i izraženu u kPa. Smičući talasi (shear wave) se brže kreću kroz tvrđa tkiva, pa se u masnom tkivu dobija vrijednost 3 kPa, a u glandularnom parenhimu 45kPa. Vrijednosti veće od 80 kPa se smatraju suspektnim za malignu bolest.
Kvazistatička (kompresivna, manuelna, ,,strain’’) elastografija se bazira na primjeni kompresivne sile na dojku i mjerenja efekta deformacije oblika, pri čemu se dobija vrijednost tvrdoće lezije u poređenju sa okolnim tkivom. Blaga manuelna kompresija/dekompresija se vrši konvencionalnom sondom preko kože pacijenta. Ovom metodom se tvrdoća lezije procjenjuje kvalitativno i semikvanitativno. Elastogram se prikazuje simultano sa B-mod slikom na monitoru ultrazvučnog aparata, gdje se veličina lezije i zone na elastogramu upoređuju simultano sa korespondirajućom lezijom na B-mod slici.
Osnovni cilj elastografije je diferencijacija između benignih i malignih lezija prethodno uočenih konvencionalnim ultrazvukom, a osnovni kriterijumi koji se analizaraju su njihova veličina i elastičnost.
Veličina lezije na elastogramu može biti značajan pokazatelj malignosti, jer je maligna lezija na elastogramu veća u odnosu na B-mod sliku zbog dezmoplastične reakcije, a odnos ≥1 ukazuje na malignitet.
Elastogram se dobija na kontinuiranoj 256-kolornoj skali, od crvene (najmekša komponenta, visoka elastičnost), preko zelene (intermedijerna elastičnost), do plave (najtvrđe tkivo, bez elastičnosti). Tvrdoća se klasifikuje prema skali koja se sastoji od 5 komponenti sa rastućim rizikom za malignitet od 1 do 5 (Tsukuba elasticity score – TES).
Kategorije 1-3 su benigne, a 4 i 5 maligne elastografski. Invazivni karcinom ima najnižu elastičnost, zatim neinvazivni karcinom, pa fibrozno tkivo, normalno glandularno tkivo i na kraju adipozno tkivo dojke.
Kao drugi elastografski kriterijum, analizira se semikvantitativni SR (strain ratio) ili FLR (fat lesion ratio). Ovaj indeks se definiše kao odnos stepena kompresibilnosti masnog tkiva i lezije i izračunava se automatski ugrađenim softverskim programom u ultrazvučnom aparatu. U većini studija koje su evaluirale FLR, granična vrijednost za diferencijaciju benignih i malignih lezija, pri kojoj elastografija postiže maksimalnu specifičnost i tačnost, kreće se između 2 i 4.
Korelacija elastograma sa B-mod slikom, odnosno BI RADS klasifikacijom, može biti na 4 načina:
1. BI RADS 4a se prevodi u BI RADS 3,
2. BI RADS 3 se prevodi u BI RADS 2,
3. BI RADS 3 se prevodi u BI RADS 4a,
4. BI RADS 4a se prevodi u BI RADS 4b.
Nisu svi maligni tumori tvrdi, tako da treba imati u vidu različite histopatološke forme karcinoma da bi se izbjegli lažno negativni, odnosni lažno pozitivni rezultati, što predstavlja i glavni limitirajući faktor elastografije.
Elastografija može povećati senzitivnost ultrazvuka u detekciji aksilarnih limfnih nodusa u preoperativnom dijagnostičkom stažiranju karcinoma dojke. Takođe, elastografija može biti dopunsko dijagnostičko sredstvo u predikciji prognostičkih faktora karcinoma, pa tako visočije vrijednosti tvrdoće dobijene shear wave elastografijom, koreliraju sa lošijim prognostičkim parametrima. Osim toga, elastografija ima ulogu i u procjeni neoadjuvantne hemioterapije, kao i pri ultrazvučno vođenoj biopsiji širokom iglom, gdje se kod malignih lezija prikazuje veća zona za biopsiju.
Bazirajući se na morfološkim ultrazvučnim kriterijumima, senzitivnost ultrazvuka je 98%, a specifičnost 68%. Smatra se da je elastografija visoko senzitivno sredstvo u identifikaciji i procjeni solidnih lezija u dojkama, te da u kombinaciji sa ultrazvukom postiže nivo specifičnosti i do 91,5%.
Ultrazvučna elastografija jeste novi skrining modalitet koji nikada neće zamjeniti druge imidžing metode, ali je odlična komplementarna metoda sonografiji u detekciji i diferencijaciji lezija u dojkama.
Dr Jelena Uskoković, spec. radiolog
PZU ,,Ehodijagnostik’’
Dodajte komentar